جلسه دفاع پايان نامه از مهم ترين و اساسي ترين بخش هاي پايان نامه است.جلسه دفاع پايان نامه ارشد و دكتري نكات بسيار مهمي دارد كه اگر رعايت نشود تمام زحمات پايان نامه هدر مي رود. دانشجوياني كه حتي خودشون هم پايان نامه را انجام ندادند ميتوانند با در نظر نكات جلسه دفاع و شبيه سازي آن قبل روز دفاع بدون آن كه داوران متوجه شوند به راحتي و به درستي ارائه كنند.شبيه سازي جلسه دفاع براي دانشجوياني هم كه خودشون از صفرتاصد پايان نامه را انجام داده اند الزامي است.شما بايد با نحوه برنامه ريزي و چيدمان اسلايدهاي پاورپوينت و نحوه شروع و پايان جلسه دفاع آشنا باشيد.جلسه دفاع نياز به تمرين دارد.شركت مهرداد سيويل با در نظر گرفتن نكات مهم جلسه دفاع و شبيه سازي آن در كنار شما دانشجويان ارشد و دكترا خواهد بود.(حتما از قبل رزرو نماييد).
با توجه به این که سالیانه تعداد زیادی از افراد برای انجام پایان نامه و انجام پاورپوینت دفاع به بنده مراجعه می کنند، در این مقاله قصد دارم به بررسی این که آیا جلسه دفاع پایان نامه را چگونه شروع کنیم. اگر چند سالی از زندگی خود را دانشجو بوده باشید حتما می‌دانید که یکی از بزرگترین معضلات دانشجویان که گاهی حتی خواب را بر چشم‌ها می گیرد، دفاع از پایان نامه است. همان ۱۵ الی ۶۰ دقیقه جلسه دفاع از پایان نامه برای برخی از دانشجویان به قدری سخت می‌گذرد که گاهی دیده می‌شود ، تاریخ برگزاری جلسه دفاع را ماه‌ها به تعویق می‌اندازند. حتی خیلی از دانشجویانی که برای پایان نامه ترم های متعدد تلاش کرده اند نمی توانند در جلسه دفاع پایان نامه موفق باشند و تمام زحماتشان هدر می رود. در این نوشته، روش‌هایی را بررسی می‌کنیم که در تمامی جلسات سخنرانی علمی به ویژه در جلسه دفاع از پایان نامه، ارائه ما را بهبود می‌بخشد.
نحوه شروع جلسه دفاع پایان نامه
بر اساس اصلی به نام اثر فون رستورف، هر چیز غیر معمول، توسط مغز از پدیده‌های ساده و یا خسته‌کننده، تمیـز داده شده و بهتر دیده می‌شود. شما باید در جلسه دفاع پایان نامه به صورتی باید ارائه شود که موضوع پایان نامه برای داوران و اساتید جذاب باشد، اما چگونه؟ با استفاده از اثر فون رستورف در شروع و آغاز صحبتمان، به راحتی می‌توانیم ارائه خود و در نتیجه جلسه دفاع را برای داوران و حضار، کاملاً جذاب کرده و نظر آنها را به خود و موضوع پایان نامه در جلسه دفاع جلب کنیم. ابتدا لازم است شروع‌های متداول دانشجویان را بررسی کنیم.تقریباً اکثر جلسات دفاع پایان‌نامه، با جملاتی که برای همه آشناست شروع می‌شوند. جملاتی ثابت و همیشگی (کلیشه‌ای ) که برای تشکر از حضور اساتید و دیگر حاضران بیان می‌شوند.متن‌هایی که بعنوان مقدمه صحبت طراحی و خوانده می‌شوند.معرفی‌ها و رزومه‌هایی که برای معرفی سخنران یا ارائه دهنده انجام می‌شوند. اگر کمی به جلسات دفاع پایان نامه دقت کنید تمامی این موارد، کاملاً مورد انتظار مخاطبان و داوران است. به بیان دیگر، از نظر ذهن و ضمیر ناخودآگاه افراد، همه موارد ذکر شده، تکراری و کلیشه‌ای هستند. برای اینکه این مطلب به خوبی درک شود؛ سوالی مطرح می‌کنم. تصور کنید مسیر مشخصی را که یک خیابان است همیشه و هر روز می‌روید و برمی‌گردید. آیا مسیر ذکر شده همچنان برای شما جذابیت بالایی دارد؟ احتمالا پاسخ شما منفی است. چرا که تقریباً همیشه مسیری تکراری را طی می‌کنیم و معمولاً در مسیرهای تکراری و همیشگی، دقت کمتری به اطراف خود داریم. حتی گاهی در حین عبور از خیابان‌های تکراری، غرق در افکار خواهیم شد. حال تصور کنید این بار وارد خیابان جدیدی شدید و برای اولین بار است که از این خیابان گذر می‌کنید. اکنون توجه شما به محیط و اطراف خیابان چه مقدار است؟ مسلماً بسیار بیشتر از یک خیابان همیشگی توجه خواهید کرد. راز جلب توجه در جلسات دفاع، کنفرانس‌ها، ارائه‌ها و سخنرانی‌های علمی نیز در همین مثال ساده نهفته است. در تمامی ارائه‌های دانشجویان در جلسه دفاع پایان نامه، استفاده از روش‌های تکراری و کلیشه‌ای؛ باعث کاهش توجه حضّار و داوران و در نتیجه کلافگی آن ها می شود. مخصوصا داورانی که ممکن است در یک روز با سه یا چهارجلسه پایان نامه پشت سر هم شرکت می کنند اگر ارائه شما جذاب نباشد قطعا نمره خوبی دریافت نخواهید کرد. بنابراین پیشنهاد می‌کنم فعلاً برای شروع جلسه دفاع از پایان‌نامه، روش های متداول جلسه دفاع پایان نامه را کنار بگذارید. در ادامه روش‌های بهتری را برای شروع جلسه دفاع بررسی خواهیم کرد.
چگونه جلسه دفاع از پایان‌نامه را خوب شروع کنیم؟
از آنجایی که اصول صحبت در جمع، در تمامی موقعیت‌های سخنرانی های علمی از جمله جلسات دفاع پایان نامه، کنفرانس‌ها، سمینارها و همایش‌ها، کاملاً یکسان است؛ بنابراین قبل از هر چیز نیاز هست نگاهی به باشیم داشته باشیم. به طور معمول سطح توجه حاضرین و داوران در جلسات دفاع پایان نامه در لحظه شروع بسیار بالا و قابل توجه است. اما معمولاً بلافاصله بعد از شروع، با بکار بردن جملات و متن‌های کلیشه‌ای همچون تشکرها،مقدمه، رزومه، متن معرفی وغیره (که اغلب در جلسات دفاع وجود داشته و کاملاٌ مورد انتظار اساتید است ، میزان توجه داوران به میزان قابل توجهی افت پیدا می‌کند به طوری که توجه اغلب حاضرین در جلسه، به موارد دیگری غیر از صحبت سخنران، معطوف می‌شود. مواردی که در آن لحظه جذابتر به نظر می‌رسند مانند نگاه به تلفن همراه و افکار دیگر خودشان. بعضی دانشجویان فکر می کنند این حالت که داوران توجهشان از شما پرت گردد برای آن ها مفید خواهد بود و هرچه که بگویند داوران متوجه نمی شوند. جالب است بدانید اگر اینگونه فکر می کنید کاملا موضوع برعکس می باشد. حواس پرتی داوران و اساتید در جلسه دفاع پایان نامه و عدم توجه آن ها به صحبت های شما، در آخر جلسه دفاع شما را با سؤالات ریشه ای روبرو خواهد کرد که ممکن است حتی کل پایان نامه و روش تحقیق شما را زیر سؤال ببرد بنابراین به دنبال توجه داوران در جلسه دفاع پایان نامه باشید. از سوی دیگر عدم توجه داوران به صحبت های شما در جلسه دفاع موجب عدم درک آن ها از کار شما و در نتیجه پایین آمدن نمره نهایی شما می گردد.
کاملاً واضح است که در لحظاتی که سطح توجه حضّار بالا است؛ ما باید مهمترین نکته سخنرانی را بیان کنیم.
یکی از این لحظات مهم و پر اهمیت در جلسه دفاع پایان نامه ، لحظه شروع صحبت شما است. یعنی درست زمانی که اولین جملات را بیان می‌کنیم. پایان نامه پاسخ به یک پرسش علمی است. جلسه دفاع برای بحث روی این است که چه پرسشی را مطرح کرده و چه پاسخی گرفته اید. پس اگر در شروع بتوانید اهمیت موضوع پایان نامه خود را برای داوران و اساتید نشان دهید می توانید آن ها را با خود همراه کنید. در ابتدای شروع سخنرانی شما باید موضوع پایان نامه خود را و دلیل انتخاب آن را توضیح دهید و کلمه به کلمه موضوع و عنوان پایان نامه را تشریح کنید. اهمیت و تشریح کامل موضوع باعث می شود که داوران نتوانند به راحتی موضوع شما را زیر سؤال ببرند. اگر موضوع و عنوان را زیر سؤال ببرند خب قاعدتا کار شما در ادامه سخت می شود چون شما تا آخر رفتید و خیلی از داوران هنوز روی خود اول کار و دلیل انتخاب موضوع توجیه نشده اند، بنابراین توصیه می شود در ابتدای سخنرانی خود در جلسه دفاع پایان نامه، ابتدا موضوع و دلیل انتخاب آن را به طور کامل در مدت زمان حداقل یک دقیقه به طور شفاف توضیح دهید.
جلسه دفاع را با یک سوال یا آمار غافل گیر کننده شروع کنید!! متفاوت باشید!
برای بیان اهمیت موضوع پایان نامه خود، هرچه بیشتر اهمیت و نوآوری پژوهش خود را بیشتر در روش شروع مشخص کنید موثرتر خواهید بود. البته در انتخاب روش باید دقت داشته باشید که در جلسه دفاع نمی توانید خیلی کارهای خارج از ساختار انجام دهید. یکی از کارهایی که برای شروع می تواند نظر مخاطب را جلب کند، بیان اهمیت پایان نامه شما با طرح سوالات و یا بیان آمارهای خاص است. چه اهمیت داشته است که این موضوع را انتخاب کردید؟ این موضوع چه مشکلی را حل می کند؟ نوآوری کار شما نسبت به پژوهش های پیشین چیست؟ برای مثال فرض کنید پایان نامه شما درباره بهره وری شبکه آبرسانی باشد. مخاطب انتظار دارد که در شروع، شما خود را معرفی کنید، عنوان پایان نامه را اعلام کنید، فهرست مطالب را خوانده و ارائه را شروع کنید. اما پرسیدن یک سوال قبل از همه این کارهای روتین در جلسه دفاع پایان نامه می تواند بسیار جذاب تر باشد. فرض کنید با این سوال شروع می کنید: می دانید در کشور ما چند درصد آب ها در شبکه آبرسانی به هدر می رود؟ احتمالاً بسیاری از حضار جواب سوال شما را بدانند که حدود ۶۰ درصد از آبها هدر می رود. این موضوع را با مقایسه و ملموس کردن آن نشان دهید. مثلا یک سد بزرگ را نشان دهید و بگویید به اندازه ۳ برابر این سد، آبهای کشور سالیانه در شبکه آبرسانی به هدر می رود. این روش ذهن مخاطب را کاملاً درگیر ادامه موضوع خواهد کرد. یا به عنوان مثال دیگر فرض کنید پایان نامه شما پژوهش بر روی آثار یک نویسنده خاص است، می توانید بخشی از شاهکار او را که مرتبط با موضوع پایان نامه شماست با لحن ادبی بخوانید. در حد چند جمله، بعد از آن استفاده کنید و در واقع یک پل بسازید که مخاطب را از فضای ادبی به پایان نامه شما منتقل کند.
به طور مثال در پایان نامه های مدیریت ساخت و پایان نامه های مدیریت شما باید ابتدا آماری بدهید یا مشکل را مطرح کنید و علل این مشکل را بیان کنید و اینکه شما چگونه می توانید این مشکل را حل کنید. در پایان نامه های مدیریت ابتدا باید مشکل از طریق روش های آماری و پرسشنامه ای شناسایی گردد و بعد از شناسایی مشکلات در جامعه به دنبال حل آن مشکل و ارائه راهکار باشید. جهت اهمیت موضوع پایان نامه می توانید از یک عکس استفاده کنید. شما فرصت اینکه در جلسه دفاع پایان نامه فیلم مرتبط بزارید ندارید مگر اینکه در آخر پایان نامه و اتمام وقت داوران به شما این اجازه را بدهند، دقت داشته باشید که این بخش به هیچ عنوان نباید طولانی شود، در نهایت یک تا دو دقیقه برای این کار زمان بگذارید. در بیشتر جلسات دفاع، دانشجویان با پرسش های اساسی در مورد کاربرد پایان نامه شان روبرو می شوند. اگر این سوال را با یک روش کاربردی در ابتدای جلسه پاسخ بدهید، بخش عمده ای از مسیر متقاعد سازی داوران را طی کرده اید و در پایان با سؤالات متفاوت روبرو نخواهید شد.تا جایی که می‌توانید در جلسه دفاع پایان نامه از روش‌های متداول و کلیشه‌ای دور شوید تا خسته کننده نباشید. بدون شک با شروعی جذاب و بیان هسته صحبت در اولین لحظه، کاری می‌کنید که مهمترین پیام ارائه شما در ذهن حضار و داوران ماندگار شود و از آنجایی که صحبت خود را با روشی مغایر با روش‌های متداول و همیشگی شروع می‌کنید؛ مخاطبان شما نگاه ویژه‌ای به شما و به پایان‌نامه شما خواهند داشت. مهرداد سیویل مجری برگزاری تخصصی جلسات دفاع پایان نامه و طراحی آموزشی جلسه دفاع برای کلیه رشته های تخصصی می باشد. با ما در ارتباط باشید.
اگر به پایان نامه و روش انجام آن در جلسه دفاع پایان نامه تسلط کامل نداشته باشید، مطمئن باشید که پاورپوینت فقط یک چیز دست و پا گیر خواهد بود و بیشتر باعث نگرانی شما خواهد شد! اگر پایان نامه خود را به صورت عملی و از روی پاورپوینت اجرا نکرده باشید مطمئن باشید که پاورپوینت گریه شما را در جلسه دفاع پایان نامه در خواهد آورد زیرا خیلی از چیزها را اصلاً امتحان نکرده‌اید! نمی‌دانید که الان باید به پاورپوینت نگاه کنید یا به مخاطبان؟ یک اسلاید را جا به جا نوشته‌اید و هزاران مشکل دیگر که ممکن است در جلسه دفاع با آن روبرو شوید. پس کاملاً ضروری است که حتماً و حتماً پایان نامه و روش انجام آن را با پاورپوینت تمرین کنید. در جلسه دفاع پایان نامه بارها این موضوع را دیده‌ام که بعضی از دانشجو ها خیلی بامزه هستند! موقعی که دفاع دارند، خیلی راحت و بی‌توجه با یک فلش مموری سر جلسه دفاع پایان نامه می‌آیند، آن را به کامپیوتر وصل می‌کنند و بعد که اسلاید‌ها را چک می‌کنند رو به اساتید و داوران می‌گویند: چرا پاورپوینت ما کار نمی‌کند؟ در چنین مواقعی پاسخ من این است که آیا من باید به این سوال جواب بدهم؟ متأسفانه خیلی از دانشجویان بدون این که فایل پاور دفاع خود را در دستگاه محل جلسه دفاع تست کنند، قصد دارند دفاع خودرا شروع کنند که احتمال ایجاد مشکل بسیار زیاد است. کاملاً ضروری است که مدتی قبل از شروع جلسه دفاع در محل حضور داشته باشید و همه چیز را از اول تا آخر یک بار تست کرده باشید.
۱- نقش پاورپوینت‌های غیر اصولی در جلسه دفاع پایان نامه:
اگر پاورپوینت‌های غیر اصولی و اشتباهی ساخته باشید، (مثلاً این که متن پایان نامه خود را از اول تا آخر در پاورپوینت تایب کرده باشید) مطمئن باشید که پاورپوینت فقط بلای جان شما خواهد بود. چرا که میان سخنرانی متوجه می‌شود که مخاطبان و داوران گیج می‌شوند که به شما گوش کنند یا متن پاورپوینت را بخوانند و در نتیجه تصمیم می‌گیرند که هیچکدام از این دو کار را انجام ندهند! در نتیجه در پایان کار به علت نفهمیدن کار شما، سؤالات متعدد برایشان پیش می آید که شما را با مشکل روبرو کرده و همچنین اعتبار پایان نامه را به طور قطع زیر سؤال می برد. داوران شما اگر می خواستند متن پایان نامه را بخوانند دیگر نیازی به جلسه دفاع شما نبود،همون وورد پایان نامه که کپی کرده اید می خواندند و به شما نمره می دادند. جلسه دفاع پایان نامه همانطور که از اسمش نیز مشخص است یعنی قرار است شما از کار خود و موضوع خود و نتایجی که گرفتید صحبت و دفاع کنید.
۱-۱-چه زمانی پاورپوینت جلسه دفاع به کنترل ترس ما کمک می‌کند
اما اگر پاورپوینت جلسه دفاع ما اصولی باشد، مطمئن باشید به عنوان یک ابزار قدرتمند می‌توانیم روی آن حساب کنیم و بدون شک باعث می‌شود که ترس ما از جلسه دفاع کاهش پیدا کند.
زیرا اصلی ترین کار پاور دفاع این است که ناشناخته‌های ما را از سخنرانی کم می‌کند:
۲-مزایای پاورپوینت در جلسه دفاع پایان نامه
یکی از بزرگترین نگرانی‌های همه ما در جلسه دفاع پایان نامه این است که نکند متن سخنرانی خود را فراموش کنیم؟! و همین موضوع باعث می‌شود که قسمت قابل توجهی از توان مغز ما صرف این موضوع هدر شود. حال اگر پاورپوینت خود را به درستی طراحی کرده باشید، می‌توانید مطمئن باشید که حداقل از این بابت خیالتان راحت است و متن کاملاً جلوی چشم شما و داوران است.
۳-تسلط بر محتوای پایان نامه و نظم آن
یکی از بهترین‌تمرین‌های دسته بندی و ایجاد نظم در یادگیری این است که با استفاده از مطالب پایان نامه یک پاورپوینت درست کنیم و اگر این موضوع را جدی بگیریم می‌توانیم خوشحال باشیم که یک تمرین بسیار خوب را انجام داده‌ایم و آن هم دسته بندی و ایجاد نظم در مطالب است. اگر پاورپوینت را درست طراحی کنیم، یک تمرین خود، یعنی دسته بندی مطالب را به خوبی انجام داده‌ایم.
۴- برنامه ریزی از قبل
وقتی شما پاورپوینت دفاع درست می‌کنید، یعنی مجبور هستید که در مورد نحوه ارائه آن در جلسه دفاع برنامه ریزی کنید و این ناشناخته‌های شما را بسیار کمتر خواهد کرد و تسلط شما در جلسه دفاع پایان نامه بسیار زیاد خواهد بود. وقتی قبل از سخنرانی برنامه ریزی کرده باشید، ضمیر ناخودآگاهِ شما احساس می‌کند که این شرایط تکراری است و قبلاً انجام شده است و به همین واسطه ترس شما از سخنرانی در جلسه دفاع بسیار کمتر خواهد بود.
